مسجد نیایشگاه و محل گردهمایی مسلمانان است. کعبه طبق آیات قرآن اولین مسجد روی زمین است. مسجد النبی با ورود محمد، پیامبر اسلام به مدینه در عربستان سعودی پایهگذاری شد.
پذیرش این مسئله که وجود مساجد گنبدها منارهها در بافت یک شهر نمیتواند به معنای اسلامی بودن آن شهر باشد این امر را بدیهی میسازد که باید در عناصر و مولفههای دیگری که نه تنها کالبد بلکه روح و هویت شهرها را میسازند به دنبال نشانههایی از زیست مسلمانان و الگوهای یک شهر اسلامی بود.
مسجد در قرآن کریم
در قرآن، مسجد به معنای اعم نیایشگاه خداوند به کار رفتهاست. مسجد الاقصی، که معبد یهودیان یا کنیسه بودهاست و در زمان نزول قرآن کاربردی غیر از آن نداشتهاست، دو بار در قرآن از آن به عنوان مسجد نام برده شدهاست.
هنر تزیینی مسجدها
هنرهای تزیینی در بناهای مذهبی نشانهای از کشف و شهود را در پی دارد و رنگها وشکلهای موزون و قوسهای صعودی و نزولی که از راز آفرینش پرده برمیدارد هر کدام به بیننده آرامش روحی و معنوی میدهد.
معماری مساحد
مساجد در ابتدا بسیار ساده ساخته میشدند و معمولاً سقف حصیری داشتند. هنگامیکه اسلام در ایران استحکام یافت مساجد با گنبد ساخته شد گنبد بیشتر در معماری ایرانی نمود پیدا کردهاست. قدیمیترین نمونه مساجد با گنبد چارطاقی مربوط به مسجد الاقصی است که قبل از اسلام ساخته شدهاست.
گنبد مساجد
گنبدها نیز یکی از علائم معماری اسلامی هستند که متنوعترین آنها در ایران به کار گرفته شده اند. این گنبدها از خشت خام با اندود کاه گل یا آجر و سنگ در سرتاسر ایران اسلامی خودنمایی می کنند. انتخاب رنگ آبی که رنگی است آرام بخش و متعادل و روحانی، برای خود مزیتی است برای گنبدهای ایرانی، هنگامی که از بلندای شهر یا روستایی منظره آن را مشاهده میک نیم. گنبدها همانند نگین فیروزهای در میان بافته ای شهری و روستایی می درخشند. گنبدهای ایرانی صرف نظر از نوع فن و تکنیکی که در ساخت آنها به کار رفته است به دو دسته رک و نار تقسیم می شوند. نار مثل گنبد مسجد امام خمینی و گنبد میرزا رفعیا در اصفهان.