کاکتوس گیاهی است از تیره کاکتوسیان (Cactaceae) تیره‌ای از میخک‌سانان که اغلب خاردار و گوشتی هستند.
کاکتوس در ابتدا تنها در شمال و جنوب و نواحی مرکزی آمریکا رشد می‌کرد
اما امروزه در بسیاری از مناطق گرم و خشک جهان توسط مردم پراکنده شده
کاکتوس طی طوفانهای ناگهانی آب ذخیره کرده و آب ذخیره شده را طی ماه‌های خشکسالی به مصرف می‌رساند.
کاکتوسیان در ایران گونهٔ بومی ندارند.
بیشتر کاکتوسها ریشه‌های عمیقی داشته و ساقه شبکه مانندی دارند که به‌عنوان منبع ذخیره آب عمل می‌کنند
ساقه کاکتوس توسط تیغ‌هایی محافظت می‌شود. کاکتوسها برگهای خیلی کوچکی داشته و یا اصلاً برگ ندارند.
گیاهانی که دارای این پنج ویژگی اند کاکتوس محسوب می شوند:
۱- آرئول‌ها یا بالشتک‌های خار، به‌طور ثابت در تمام اعضاء وجود دارد. به جز تعداد کمی، آرئول دارای خارها یا موهای خار مانند ظریف به نام گلوشید و یا هر دو است.
۲- تمام کاکتوسها چندساله هستند.
۳- میوه آن‌ها سته تک خانه است.
۴- همگی دو لپه هستند.
۵- گلبرگ‌های گل، در بالای تخمدان ظاهر می‌شوند.
افزون بر این، گیاهان گروه کاکتوس، اغلب بی‌برگ بوده و فقط آثاری از برگ که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست. تنها استثناء بین کاکتوسها جنس Pereskia است که گیاهان این جنس دارای برگ هستند. هیچ گیاهی در سلسله گیاهی از نظر تنوع در شکل گیاه، اندازه و رنگ آرئول‌ها و خارها، گل‌های زیبا با جلای فلزی مشخص، مشابه کاکتوس نیست.
دامنه رنگ گل‌ها، از سفید تا صورتی، یاسی، زرد، لاکی، قرمز متمایل به لاکی تیره، بنفش و حالت‌های چند رنگ به‌صورت نقاط یا رگه‌ها متنوع است، ولی با وجود این زیبایی، عمر گل آن‌ها کوتاه است.
به‌عنوان مثال، در جنس‌های “Astrophytum”،” Echinopsis”، “Lobivia”، “Parodia” و “Rebutia” گل‌ها پس از افزایش شدت نور باز شده و در شب بسته می‌شوند. و برعکس در “Selenicereus spp” گل‌ها پس از غروب باز شده و در صبح بسته می‌شوند.
در بعضی گونه‌ها، مثل “Haageocereus bicolor” و “Gymnocalycium” گل‌ها دو روز دوام می‌آورد. اندازه قطر گل‌ها، نیز از یک سانتی‌متر در بعضی انواع مامیلاریا تا حدود ۳۵ سانتی‌متر در تعداد کمی از انواع شب گلدهنده متغیر است:
