فرش نوعی گستردنی بافته شده از الیاف پنبه، پشم و در بعضی موارد ابریشم است که معمولاً برای پوشش زمین به کار میرود.
از آنجا که قالی و فرش همیشه نقشهای زیبا بر خود داشتهاند،
امروزه به جنبهٔ تزئینی آن نیز توجه میشود.
از سال ۱۳۹۳ به بعد شهر تبریز به عنوان پایتخت فرش جهان معرفی شد
قديمترين فرش دستبافت ايرانی در سال ۱۹۴۹ در دومين مرحله کاوشهای باستان شناس روسي، رودنکو در منطقه پازيريک کشف و به نام فرش پازيريک ناميده شد.
رودنکو در کتابی که به مناسبت اين اکتشافات در سال ۱۹۵۳ در روسيه منتشر کرد، درباره فرش مکشوفه توضيحات مفصلی نگاشت و آن را صراحتا کار ايران و قديمی ترين فرش ايرانی در دنيا بيان نمود.
او نوشت:
“بدون اينکه بتوانيم به طور حتم بگوييم اين فرش کار کداميک از سرزمين های ماد-پارت(خراسان قديم) يا پارس است، تاريخ فرش مذکور و پارچه هايی که در پازيريک کشف شد قرن پنجم و يا اوايل قرن چهارم پيش از ميلاد تشخيص داده می شود.”
فرشهای مشهور ایرانی
با وجود شهرت و قدمت هزاران ساله ولی باز هم فرش ایرانی بین مردم ایران ناشناخته است؛
کمتر کسی میتواند با دیدن فرشی محل بافت آن را حدس بزند و در مورد خصوصیات با ارزش آن صحبت کند،
در حالیکه با اتمام یک فرش، شناسنامه آن نیز همراه با خودش صادر می شود.
عدم آگاهی نسبت به ویژگی های فرش سبب معضلاتی میشود.
ترکمن
این فرش در تملک سان مارکو قرار دارد، و ۴ فرش دیگر در سال ۱۶۲۲ و همچنین سه فرش زربافت ابریشمی نیز به وسیلهٔ ایرانیان در سال ۱۶۳۶ به ونیز راه یافتند.
مود خراسان
قالیچهٔ مود خراسان به شیوهٔ قالیهای مشهد بافته میشود و در بین تولیدات خراسان از بهترینهاست.
اما ازآنجاکه تولیدات آن بسیار ناچیز است،
تعداد بسیار کمی روانهٔ بازار میشود.
اندازهٔ قالیچهٔ مود ۸ متر مربع است. رنگ قالیها همخوان و معمولاً تیرهاست.
مشهد
نمونهای از فرش مشهد قالی مشهد در کارگاههای این شهر و اطراف آن بافته میشود.
این قالی از مرغوبیت چشمگیری برخوردار است و معمولاً به بازارهای غرب و انگلستان میرود.
نقشهای بهکاررفته در آنها نقشهای ترنج، اسلیمی و پیچک مانند هستند.
قالیبافی در شهر مشهد حدود پنج قرن قدمت دارد.
یکی از قدیمیترین فرشهای مشهد که موجود است، نوعی فرش نماز (سجاده) است که توسط شاه تهماسب به سلیمان باشکوه در سال ۱۵۵۶ میلادی هدیه شدهاست. این فرشها در سه درجه کیفیتی در کارگاه سلطان ابراهیم میرزا، فرزند سام میرزا و برادرزادهٔ شاه طهماسب، ساخته میشدهاست. یکی از انواع درجه یک آن تا چند سال پیش در لندن بود و به اعتقاد برخی در اختیار کلکسیونر معروف، شیخ سعود آل ثانی قطری است. تعدادی از نمونههای درجه دوم و سوم هنوز در موزهٔ توپکاپی موجود است.
در سدهٔ ۱۹ و ۲۰ میلادی محبوبیت قالی مشهد به حدی رسید که از آن علاوه بر استفاده در داخل کشور، برای صادرات نیز بهره میجستند؛ الیاف پشمی به کار رفته در این فرشها به شدت صیقل داده میشدند تا رنگ را بهتر به خود جذب کنند، اما این عمل از دیگر سو باعث کاهش عمر فرشها نیز میگشت، و این عاملی بود که تصویر بدی از قالی مشهد در اذهان شکل گیرد، تا جایی که صادرات این فرش به اروپا به طور چشمگیری کاهش یافت. متأسفانه قالیهای بهجایمانده از آن دوران نیز همگی در معرض فرسایش قرار دارند.