تاریخچه طلا در ایران

طلا فلزی گرانبها است که در زبان های فارسی به زر، فرانسه به OR ، انگلیسی به GOLD ، آلمانی به GOLD ، ایتالیایی به ORO و عربی به ذهب معروف است.

زر از جمله فلزاتی است که از زمان های باستان مورد استفاده ی بشر قرار گرفته است.

احتمال می رود در ابتدا ریزه های براق آن در کنار رودخانه ها جلب توجه او را کرده باشد.

دانشمندان عقیده دارند که تاکنون از پوسته ی زمین قریب ۹۵۰۰۰ تن طلا استخراج شده که این مقدار از یک میلیونیم حجم موجود در پوسته ی زمین، کمتر است(ذخیره ی طلای پوسته ی زمین را پانصد میلیونیم درصد برآورد کرده اند)

تنها در آب اقیانوس ها قریب یک میلیارد تن طلا وجود دارد.

البته همه ی طلای موجود در پوسته ی زمین قابل بهره برداری نیست.

طلا در ایران در سخنان بزرگان

 گیرشمن، در کتاب ایران از آغاز تا اسلام می نویسد:

در دوره ی مادها از معادن طلای اطراف همدان بهره برداری می شده است.

ویل دورانت در جلد اول کتاب مشرق زمین گاهواره ی تمدن از گفتار G.HAUART نقل می کند:
در کوره هایی که این قوم (مادها) برای سکونت خود انتخاب کرده بودند مس، آهن، طلا، نقره، سنگ مرمر و سنگ های گرانبها به دست آوردند.

از گفتار استرابون جغرافی نویس یونانی نقل شده که:

در ایران، طلا، نقره، مس،آهن،سرب و زرنیخ استخراج می شده و بیشتر از ناحیه ی کرمان به دست می آمده است.

در دوره ساسانیان

در دوره ی ساسانیان نمایندگان چین که بین سال های ۴۵۵ و ۵۳۱ میلادی به دربار ایران رفت و آمد داشته اند می نویسند:
در تیسفون پایتخت ساسانی محصولات طبیعی عبارتست از طلا، نقره، مرجان، عنبر، مروارید و اشیاء زجاجی- بلور، آهن، مس، شنگرف و جیوه بود…

باستان شناسان عقیده دارند که در ایران طلا از هزاره ی سوم قبل از میلاد مورد استفاده قرار گرفته و از آن اشیاء زینتی درست می کرده اند.

قسمتی ازاین اشیاء در حفریات باستان شناسی به دست آمده است.

و در جای دیگر می نویسد:
در ایران معادن طلا و نقره هم یافت می شود که در قدیم در آنها کار می کرده اند.

شاه عباس

شاه عباس هم خواست آنها را استخراج کند اما چون خرجش بیشتر از دخلش بود از آن منصرف شد.

شاردن، از معادن طلای نزدیک تبریز نام می برد و می نویسد:

مدت مدیدی است که استخراج آن موقوف شده است. چون معلوم شد که عایدات حاصله تکافوی مخارجش را نمی کند.

قاجاریه

در دوره ی قاجاریه و مخصوصا در زمان امیرکبیر اقداماتی برای بهره برداری از معادن طلا به عمل آمد.

از معدن طلای موته واقع در نزدیک لنجان ( البته نزدیک دلیجان صحیح است و احتمالا مولف نام شهر را اشتباها نوشته باشد)

در این دوره بهره برداری شده است.

پس از مشروطیت

پس از مشروطیت، امتیاز معدن طلای آستانه (اراک) در رود ازنا، به اشخاص واگذار شد( درسال ۱۳۲۸ ه . ق ) ولی نتیجه ای از آن به دست نیامد.

دمرگان هم در گزارش ماموریت علمی در ایران درباره ی طلا می نویسد:
در ایران طلا به طور طبیعی کم است، در بعضی از رودخانه های کردستان، خراسان و قره داغی نزدیک ارس یافت می شود.

ولی درباره ی بهره برداری از آنها چیزی ننوشته است.