تاریخچه کلاه را از زمان های قدیم با هم مرور میکنیم:
تاج
تاج ، کلاه مخصوصی بود که توسط حاکمان استفاده می شد .
تاج نشان دهنده قدرت ویژه ای بود که از آسمان به پادشاهان ارزانی شده بود. و هر بخش از تزئینات آن اعتقادات و آئین های آن دوره را نشان می داد .
اکثریت تاج ها دندانه دار بودند و دندانه ها در خطی منحنی قرار داشتند که رمزی از قلعه ، دژ یا شاید رمزی از خورشید (مهر) بودند . تاج ها چنان قابل احترام بودند که دربار
به سختی تعمیر و نگهداری آن را به کسی محول می کرد .
نیم تاج (پیشانی بند پادشاهان ، دیهیم)
دیهیم یا نیم تاج ، یک حلقه طلایی با ارتفاع چهار تا پنج سانتی متر بود که می توانست دندانه دار باشد یا صاف و یکدست .
چنانکه طرح ها نشان می کند ، نیم تاج های دندانه دار منحصرا توسط شاهان پوشیده می شد تا امور روزانه را اداره کنند .
اما نیم تاج های بی دندانه توسط شاهزادگان ، درباریان یا فرماندهان نظامی پوشیده می شد .
یک دیهیم بدون دندانه در پرسپولیس کشف شده است که به سایر انواع نقش برجسته در آنجا شباهت ندارد.
دستار (کلاه عمامه مانند)
هدف اصلی استفاده از دستار مشخص نیست .
دستار نوعی شال یا کلاه نمدی نوک دار بود که به دور سر و گردن پیچیده می شد .
درجه و رتبه حقیقی دستار مشخص نیست ، زیرا دستارها توسط نوکرها و کنیزان و ندیمه ها پوشیده می شد .
امروزه در بسیاری مکان ها مانند کردستان ، بومی ها نوعی کلاه بر سر می کنند که شبیه دستار پیچیده می شود .
بساک
بساک یک حلقه گرد درست شده ازگلها و شاخه ها است ، یا حلقه ای فلزی ساخته شده ازگلها .
بساک ممکن است به عنوان نوع خاصی از دیهیم در نظر گرفته بشود .
تا کنون کاربردهای واقعی بساک کشف نشده است ، اما در گذشته ، نوعی از بساک وجود داشت که شبیه طناب و ریسمان بود .
این نوع بساک ها بیشتر توسط افسران نظامی استفاده می شد .
بسیاری از نقش های برجسته سربازان در پرسپولیس بساک بر سر دارند .
بساک هم از فلز و هم ازغیرفلز ساخته می شد . بساک های نمدی غیر فلزی در طول شکار و جنگ استفاده می شد تا از آشفتن و مزاحمت موها جلوگیری کند . بساک توسط پادشاه ، درباریان او ، افسران نظامی و حتی مردم عادی پوشیده می شد.
کلاه نمدی تخم مرغ شکل
این کلاه به عنوان کلاه مادها معروف است .
تنها تزئین بر روی کلاه نمدی تخم مرغی شکل ، یک نوار قیطانی در لبه کلاه بود .
تصاویر به جا مانده در تپه قالایچی در بوکان از دوره مانویان و همچنین تاج هایی از دوره ساسانیان ، آشکار می کند که:
یک نیم تاج بر روی کلاه نمدی پوشیده می شده است.
جنگجویان هخامنشی و افسران مادی از کلاه نمدی استفاده می کردند .
کلاه مشابه به این کلاه ، هنوز توسط طوایف ایرانی چادرنشین استفاده می شود .
کلاه راسته
این نوع کلاه ، یک مخروط وارونه بود که در پایه خود برش می خورد ، از نمد ساخته می شد.
توسط صمغ و دیگر مواد معطر، خوشبو می شد .
این نوع کلاه ، هم شکاف دار بود و هم انواع ساده .
کلاه راسته ساده به عنوان جایگزینی برای تاج شاهان در انجام کارهای روزانه آنها بود .
تفاوت میان کلاه های راسته شکاف دار و ساده در برشها و شکاف های بدنه کلاه است .
ظاهرا کلاه های شکاف دار برای سربازان استفاده می شده است.
ویژگی خاص این نوع کلاه ، تصویری از اهورا است که بر روی آن منقوش می شد .
مقایسه بین کلاه های راسته معروف به کلاه های پارسی و کلاه های راسته پوشیده شده توسط آشوریان نشان می دهد که:
کلاه راسته هخامنشیان ، یک نوع اصلاح شده از کلاه آشوریان بوده است .
دستار (روسری)
این دستار نوعی روسری بود که زنان بر سر می کردند و تا قوزک پا می رسید .
زنان هخامنشی دستار بر سر می کردند . گوشه های این دستار شال مانند ، در زیر گردن پیچیده نمی شد .
دستار طوری بر روی سر زنان قرار می گرفت که تمام موی آنها را می پوشاند یا مانند دنباله ای در پشت آویزان می شد .
این دستار معمولا با یک نیم تاج یا بساک پوشیده می شد و روسری بود که در میان زنان ایرانی در گذشته متداول بود.
باشلق (نوعی کلاه خود)
باشلق نوعی کلاه نمدی است که رشته های آویزان خاصی در پشت گوشها دارد ، که همانطور که به سمت پایین می آید باریک می شود .
در پشت قوس باشلق ، بخش اضافی وجود داشت که به سمت جلو تا می خورد .
باشلق توسط افسران زره پوش مادها پوشیده می شد . امروزه باشلق با اندکی تغییر و اصلاح در کردستان پوشیده می شود .
